Vorige maand was het 65 jaar geleden dat een zeer zware storm de Nederlandse kust teisterde.
Tegelijkertijd was het in de nacht van 31 januari op 1 februari 1953 ook springtij en deze fatale combinatie kostte in Zeeland en delen van Zuid-Holland en Noord-Brabant 1835 mensen het leven. Toen Nederland op zondagmorgen 1 februari 1953 wakker werd, was het niet bij iedereen direct duidelijk dat die nacht in zuidwest Nederland iets vreselijks was gebeurd. Dat er daar sprake was van een enorme ramp hoorden veel mensen die zondagochtend pas vanaf de preekstoel.
Het was onder deze buitengewoon droevige omstandigheden dat Nederland voor het eerst kennis maakte met de helikopter. En de mensen keken hun ogen uit. Niet alleen vond men het een wonder dat een vliegtuig verticaal kon starten, landen, stilhangen en zelfs achteruit vliegen, maar ook de zeer menselijke verhalen over de soms wonderbaarlijke helikopterreddingen die na de Watersnoodramp in de kranten en de toenmalige populaire weekbladen als ‘De Spiegel’ en de ‘Katholieke Illustratie’ verschenen, maakten in die tijd een onvergetelijke indruk. Vóór de watersnoodramp werd in Nederland het woord ‘helikopter’ nog op z'n Frans geschreven en uitgesproken: ‘hélicoptère’. Maar het optreden van de hefschroefvliegtuigen in Zeeland maakte zo'n diepe indruk op iedereen dat het woord binnen een week vernederlandste: helikopter.
De eerste reddingshelikopter was al op 1 februari 1953 actief boven het rampgebied. Op zondagmiddag om vier uur steeg de Belg Gerard Tremiere met een Hiller ‘Raven’ op van een vliegveld bij Brussel met de vage opdracht om op Overflakkee twaalf geïsoleerde mensen te redden. Toen hij boven het rampgebied was gearriveerd zag hij echter niet twaalf maar duizenden mensen op daken en in bomen. Met gevaar voor eigen leven evacueerde hij zoveel mogelijk slachtoffers uit het rampgebied. Even leek het slecht met de Belg te zijn afgelopen toen er na het invallen van de duisternis taal noch teken van Tremiere en zijn toestel werd vernomen. Gelukkig landde hij de volgende dag weer ‘gewoon’ met zijn Hiller op de vliegbasis Woensdrecht. Hij bleek noodgedwongen de nacht te hebben doorgebracht op Goeree-Overflakkee en was door de gebrekkige communicatiemogelijkheden niet in de gelegenheid geweest de thuisbasis hiervan op de hoogte te stellen. De Belgische helikopterpiloot had zich boven de uitgestrekte watermassa weten te oriënteren met behulp van kerktorens.
Levensgevaarlijk
Bij die eerste inzet van helikopters in Nederland ontstonden soms levensgevaarlijke situaties doordat veel inwoners van Zeeland, die het fenomeen ‘helikopter’ nog niet kenden, zich doodschrokken toen deze machine met zijn ongelooflijke herrie en enorme door de rotors veroorzaakte luchtwervelingen vlak boven hen verscheen. In het slechtste geval weigerden mensen om met de ‘helse machine’ mee te gaan.
Zo ook een vrouw die op een dijkje stond en niet omhoog getakeld wilde worden. Er zat voor de helikopterbemanning toen niet veel anders op dan met één wiel op de smalle dijk te landen om de vrouw aan boord te laten stappen. Vaak ook werd de lus die aan het eind van de lierkabel bevestigd zat -en waarop toch duidelijk het opschrift ‘onder de oksels’ stond- met de hand vastgehouden of bond men deze even vast aan een hek of een boom om nog een koffer of een familielid op te halen. Van dat soort zaken werd de helikoptervlieger natuurlijk niet echt vrolijk. Ook gebeurde het dat men op een dag een vrouw door het bovenraam van haar huis wilde takelen, maar dat ze daar niet doorheen kon omdat ze alle jurken die ze in huis had over elkaar had aangetrokken. Bij een ander voorval kreeg de lier, die een capaciteit van honderd kilo had, een man niet van de grond. Achteraf bleek deze zijn gewicht te danken te hebben aan de zilveren rijksdaalders die hij in diverse zakken om zijn lijf droeg en waarvan hij geen afstand kon doen.
Verstijvende kou
Maar het ging niet altijd goed. Op een dag had een Amerikaanse helikoptervlieger zijn heli behoedzaam boven een bijna geheel in het water verdwenen boerderij laten zakken om een vrouw die op het dak zat te redden. Nadat de vrouw de reddingslijn om haar lichaam had geslagen was de helikopter langzaam weer omhoog gestegen. De reddingslijn spande zich en daar zweefde de vrouw boven het water. Terwijl hij de lijn langzaam binnenhaalde met de lier, hing die Nederlandse vrouw tussen hemel en aarde en vloog zo, heel langzaam, het veilige vasteland van Brabant tegemoet. Zij bungelde daar als een hulpeloze marionet aan het koord toen daar opeens dat het verschrikkelijke moment kwam. De vrouw moet zo verzwakt zijn geweest door de kou en de ontbering, dat ze zelfs niet meer de kracht had om haar armen omlaag te houden. De lus wrong zich omhoog tot strak tegen haar oksels, drukte tegen haar pijnlijke armspieren en dwong deze tenslotte het op te geven. De helikoptervlieger zag plotseling haar armen omhoog gaan. Haar zwarte kousenbenen spartelden wild. Wanhopig greep ze met haar lijkwitte handen omhoog alsof zij zich wilde vastklampen aan de helikopter, die wonderlijke, door mensen vervaardigde vogel die was gekomen om haar te redden. Toen gleed de lus langs haar armen omhoog en viel ze omlaag in het grijze, kolkende water. Verbijsterd zag de Amerikaanse vlieger het water omhoog spatten. Vlak voor ze de veilige cabine van de helikopter had bereikt was de vrouw gevallen en verdronken in het water dat al een paar dagen en nachten op haar had zitten loeren. Haar reis naar het leven, hangend aan de reddingslijn van de helikopter, was een reis naar de dood geworden.
In totaal waren in 1953 tot zes februari dertig buitenlandse heli’s en één Nederlandse heli actief die tijdens 422 vluchten liefst 1510 mensen het leven redden.
Foto: een Engelse helikoper die kwam helpen crashte te Achthuizen (copyright: onbekend)
Video:
