Jaarlijks houdt het Defensie Helikopter Commando oefening High Blaze in de Italiaanse Dolomieten. Tijd om er even bij stil te staan met een knap artikel dat verscheen in het Defensiemagazine De Vliegende Hollander.
Het kan spoken rond de toppen
De Nederlandse luitenant-kolonel vlieger Jeroen praat over valwinden, over hete uitlaatgassen die turbulentie veroorzaken en over de overweldigende indruk die bergen op een helikopterbemanning kunnen maken. Met zoveel stof tot nadenken, is het begrijpelijk dat zeker minder ervaren vliegers soms met klamme handjes aan High Blaze beginnen. “Je kunt je heel nietig voelen in deze omgeving. En fouten worden hier hard afgestraft.”
Net als vorig jaar is er ook nu weer een High Blaze. Deze training wordt sinds 2015 in de Italiaanse Dolomieten gehouden en maakt beginnend personeel vertrouwd met bergvliegen. Tegelijk worden oudgedienden weer op scherp gezet. Dat alles is volgens oefenleider Jeroen broodnodig. Het gros van de crisisgebieden waarin het Defensie Helikopter Commando (DHC) de afgelopen decennia actief is geweest, heeft bergen, aldus Jeroen, die ook commandant 298 Squadron is. Sterker: het overgrote deel van alle landen in de wereld bezit bergen. Daarmee is volgens Jeroen nut en noodzaak om High Blaze jaarlijks te houden verklaard. “Je weet ten slotte nooit waar de volgende uitzending naartoe gaat.”
Aviano
Het DHC zet zwaar in op oefening High Blaze. Maar liefst vier Cougars, vijf Apaches en eenzelfde aantal nieuwe Chinook ‘CAAS’-transportheli’s vonden een plekje op de Amerikaanse Aviano Air Base, gelegen aan de zuidelijke rand van de Dolomieten. Hiervandaan is het slechts enkele minuten vliegen naar het oefengebied, dat dwars door de bergketen loopt. Hoe minder tijd er verloren gaat aan ferry’en, hoe langer er geoefend kan worden en dat is fijn. Het gebied waarin de toestellen actief zijn, biedt voldoende mogelijkheden om alle technieken van het bergvliegen te beoefenen.
Ridgeline
Voor de Chinook is de zogenoemde ridgeline een van de belangrijkste technieken om te oefenen. Met alleen de achterwielen en laadklep rustend op de rotsen zet je al hoverend troepen en materieel op moeilijk toegankelijke plekken af. Doordat je in de cockpit niet precies ziet waar je landt, is bij deze methode de hulp van de loadmaster onontbeerlijk. Hangend uit de zijdeur geeft hij of zij aanwijzingen waar precies de wielen terecht moeten komen. Jeroen vertelt dat het belangrijk is dat je bij het uitvoeren van een ridgeline rondom veel vrije ruimte hebt. En dat je het toestel zo stil mogelijk houdt. “Dat gebeurt volledig met de hand. Zodra de wielen aan de grond staan, schakelt de automatische piloot zichzelf uit.”
Grote jongen
Volgens Jeroen beginnen vliegers met een goede voorbereiding aan High Blaze. Sowieso moet iedereen de introductiecursus bij de bergvliegschool in het Franse Gap hebben gevolgd. Hier leer je alles over het ‘lezen’ van het landschap, hoe het weer het manoeuvreren met een heli kan beïnvloeden. En men gaat in op vermogenscurves en hoe die met het stijgen van temperatuur en hoogte gaan afvlakken. Daarna moeten de vliegers een kwalificatietraining volgen op het eigen toestel. Vliegen in de bergen is één, een tactische missie uitvoeren een tweede. Om current te blijven, voert iedere vlieger jaarlijks riedels testen en vele simulatorvluchten uit. Pas daarna word je in de bergen losgelaten.
Spoken
Dat bergen voor onverwachte verrassingen kunnen zorgen, ondervond Jeroen aan den lijve. Vliegend over een bergkam kwam hij in een valwind terecht, waardoor zijn heli meteen hoogte verloor. “De wind bleek veel sterker dan ik had ingeschat. Dat ik geen hoogte kon houden, voelde hoogst ongemakkelijk. Ondanks dat het moment maar een paar seconden duurde. Vooral rond de toppen kan het hier erg spoken.”
Gespot
Waar Cougar- en Chinook-bemanningen zich vooral bezighouden met opstijgen en landen, leggen Apache-crews zich ook toe op 'valley flying'. Voor de bemanningen van de gevechtshelikopters is vliegen door de bergen vooral een zaak van tactisch vliegen en zorgen dat ze obstakels en de vijand vermijden. “Om bijvoorbeeld hoogspanningsdraden tijdig op te merken, vliegen we meestal op een derde van de top wat dichter bij de wanden”, begint instructeur-vlieger kapitein Johan. Door de bergen als achtergrond te gebruiken, is de kans kleiner dat je wordt gespot. Ook de camo-kleur van de Apache helpt daarbij. Bij een echte missie, zoals in Afghanistan landden de Apaches eigenlijk nooit in de bergen. Tijdens High Blaze doen ze dat wel. “Om het toestel beter te leren beheersen”, aldus Johan.
Heli trap
Dat de bergen ook voor Apache-vliegers gevaarlijk kunnen zijn, weet Johan uit de eerste hand. In Uruzgan kwam het meermaals voor dat toestellen in een zogenoemde heli trap werden gelokt. Aanleiding was vaak een TIC (Troops in Contact), waarna de heli’s bijstand verleenden. “Terwijl er in de vallei op onze mensen werd geschoten, stond hoog op de top een schutter met een RPG (Rocket Propelled Grenade red.) klaar om de heli op de korrel te nemen. Gelukkig hebben dit soort schermutselingen nooit geleid tot een voltreffer. Bij tactisch vliegen geldt sterk dat de bergen je bondgenoot kunnen zijn. Maar soms ook je ergste vijand.”
Dit artikel verscheen eerst in de juli 2022 editie van "De Vliegende Hollander" (klik hier voor het ganse magazine)
Bronvermelding: De Vliegende Hollander - editie 07/2021 (overname met toestemming)
Tekst: André Twigt
Foto's: sergeant-majoor Gerben van Es
Copyrights: Ministerie van Defensie (NL) - met onze dank voor de medewerking