In de helikopterwereld zijn er dikwijls zeer uitgesproken discussies waarom de hoofdrotor linksom of rechtsom draait. Of beter gezegd 'clockwise' en 'anti-clockwise' in vaktaal.
Een leuke anekdote verteld dat de oorzaak van discussie voortkomt omdat een veroverde Duitse tandem helikopter na de tweede wereldoorlog door de Geallieerden in twee werd gezaagd. De Amerikanen kregen de rotor die anti-clockwise draait, en de Fransen deze die clockwise draait. Leuk verhaaltje voor de kleinkinderen...
Toch is het zo dat er twee consistente maar tegengestelde trends zijn bij de ontwikkeling en productie van helikopterrotoren. Het verschil is overigens verbonden met het land waar de helikopter ontwikkeld werd. Bij zowat alle Amerikaanse helikopters draaien de rotoren anti-clockwise terwijl bij Russische helikopters de rotoren clockwise draaien.
We gingen op zoek en kwamen tot de volgende vaststellingen:
- Amerikaanse helikopterbouwers zoals Sikorsky, Robinson, Boeing, Bell en MD Helicopters laten hun hoofdrotor allemaal anti-clockwise draaien.
- Alle Russische helikopters hebben hoofdrotoren die clockwise draaien.
- Maar de Britse helikopters van Westland en de Italiaanse helikopters van Agusta (die ondertussen onder de naam Leonardo voortgaan) hebben hoofdrotoren die anti-clockwise draaien.
- Het Frans deel van Airbus laat in navolging van het Franse Aerospatiale de hoofdrotor clockwise draaien.
- Bij de helikopters van het vroegers MBB (Messerschmitt-Bolkow-Bohm), intussen ook een onderdeel van Airbus Helicopters, draaien de hoofdrotoren ook anti-clockwise. Airbus Helicopters heeft nu zowel clockwise als anti-clockwise hoofdrotoren in zijn programma.
- Het Japanse Kawasaki, die met MBB de BK117 ontwikkelde en het Japanse Mitsubishi volgen het Amerikaanse voorbeeld en hebben ook een hoofdrotor die tegen de wijzers van het uurwerk draait.
- Fuji kwam in de helikopterwereld op basis van Amerikaanse licenties en nam de anti-clockwise draaiende hoofdrotoren over in zijn ontwikkelingen.
- China en India blijken de clockwise trend aan te houden maar dit is blijkbaar ook het gevolg van helikopters die in licentie werden gebouwd van Russische of Franse fabrikanten.
Nu blijft de vraag waarom de ene ingenieurs dachten dat de hoofdrotoren linksom en de andere dachten dat die rechtsom moesten draaien.
De meest plausibele uitleg, die we konden vinden, is dat de originele draairichting te maken heeft met de draairichting van de pistonmotoren die de eerste helikopters aandreven en hoe de motor in de helikopter werd ingebouwd. Die draairichting werd direct overgebracht op de gearbox van de hoofdrotor zonder extra tandwielen die de draairichting konden veranderen.
Nu was het blijkbaar zo dat de Europese motoren en de Amerikaanse motoren in een tegengestelde richting draaiden en dat zou de technische uitleg zijn voor links- en rechtsom draaiende hoofdrotoren. Omdraaien van de draairichting vraagt extra onderdelen, gewicht en complexiteit die men in het begin van de ontwikkeling van de helikopter niet wilde. Toch is ook deze uitleg volgens experten twijfelachtig en zullen we het misschien nooit weten.
Sommigen denken dat als afgeleide daarvan ook de staartrotoren aan de linker respectievelijk rechterzijde van de helikopter werden gemonteerd. Maar dit is niet het geval. Hier is geen split tussen het land van oorsprong of de fabrikant. Hier zijn meer technische redenen en overwegingen te vinden om de staartrotor links of rechts van de helikopter te plaatsen.
Maar zoals we eerder stelden is er naast de technische uitleg ook een geschiedkundige uitleg. Gedurende de Tweede Wereldoorlog ontwikkelde Heinrich Focke een helikopter in Oostenrijk. De helikopter had twee tegenovergesteld draaiende hoofdrotoren aan beide zijden van het toestel. Het toestel werd zelfs voorgesteld aan de Fuhrer.
Na de oorlog werden de overblijfselen van dit toestel door de Geallieerden gevonden in Cherbourg en in Engeland ontmanteld. De Amerikanen namen de anti-clockwise rotor en de gearbox mee. De Fransen behielden de tweede, de clockwise, rotor mee om hun helikopterprogramma na de oorlog extra leven in te blazen. Of deze geschiedkundige anekdote strookt met de realiteit valt sterk te betwijfelen.
Deze uitleg is ook al minder steekhoudend omdat Sikorsky (1939), Larry Bell (1941), Piaseki (1943) en Hiller reeds voor of tijdens de oorlog reeds met anti-clockwise rotoren experimenteerden.
Hopelijk heb je hiermede voldoende inzicht waarom je bij de ene helikopter linkervoet en bij de andere rechtervoet moet geven bij je lift-off.... of niet?