Helikopters zijn veilige toestellen als je ze correct onderhoud en correct vliegt.
Toch moeten we regelmatig stilstaan bij de gevaren van het vliegen met helikopters. In dit artikel doen we dat aan de hand van 13 fatale crashes met de Robinson R44 helikopter in de US. De R44 is de meest verkochte burgerhelikopter ter wereld en gezien zijn aantallen zowat de enige helikopter waar men een relevante analyse kan mee maken.
De cijfers van de laatste 5 jaar:
- in 2018: 3 fatale crashes met R44
- in 2017: 2
- in 2016: 2
- in 2015: 1
- in 2014: 5
In het totaal dus 13 fatale crashes in 5 jaar tijd in een vloot van 1.622 Robinson R44 helikopters in de US; dus zowat 0.8% van de vloot is over 5 jaar tijd betrokken geweest in een dodelijk ongeval. Als je de Bell 206 analyseert waren ze betrokken in 12 fatale crashes of 0.8% en als je de Eurocopter A-Star (Ecureuil AS350 met Lycoming turbine) analyseert was dit ook 12 fatale crashes maar een percentage of 1.3% over de laatste 5 jaar.
Er is geen data beschikbaar over het aantal vlieguren van de helikopters dus je mag niet te snel besluiten dat ene of andere helikopter veiliger zou zijn als de andere. Maar je zou wel kunnen veronderstellen dat een Eurocopter A-Star (Ecureuil AS350) door meer ervaren piloten wordt gevlogen. Anderzijds mag je hier reeds stellen dat de Robinson R44 vergelijkbare crash statistieken heeft als de grotere helikopters.
De oorzaken van deze crashes.
Het is altijd zeer interessant om te analyseren wat de oorzaak is van een fatale helikoptercrash, als was het maar om er extra aandacht te besteden en een dergelijk voorval in de toekomst te vermijden. Hier de oorzaken van de 13 fatale crashes met de R44 (in de periode 2014-2018):
- In een laaghangende kabel gevlogen kort na het opstijgen in een veld
- Crash na het opstijgen, vermoedelijk door slecht technisch onderhoud
- Een IFR trainingsvlucht eindigde in de zee voor Hawai, juiste oorzaak onbekend
- Een laagvliegende helikopter raakt de grond aan hoge snelheid; piloot zonder rating
- Crash bij het overschakelen van kruisvlucht naar daling; oorzaak onbekend
- Crash bij het opstijgen: piloot dronken
- VFR vlucht raakt in IMC omstandigheden in de bergen en crasht fataal
- Helikopter verliest controle door loskomen van een controle stang: slecht onderhoud
- Piloot krijgt hartaanval en crasht na een missie met externe belasting
- Een sproeihelikopter vliegt in kabels op lage hoogte
- Botsing in volle vlucht met een vliegtuig in een circuit boven gecontroleerde luchthaven
- Slecht onderhoud: pitch link losgekomen
- Crash na het opstijgen 's nachts vanop een onverlichte plaats waarbij bomen werden geraakt.
Eens te meer duidelijk dat de menselijk factor bepalend is in al deze crashes.
Dit is nog meer van toepassing waar er sprake is van private piloten met weinig vlieguren en ervaring. Deze vaststelling is trouwens niet alleen van toepassing op helikopterpiloten maar ook bij vliegtuigpiloten. Een private helikopterlicentie, de PPL(H), is een licentie om ervaring op te doen...'a license to learn'.
Helikopters worden ingezet bij een groot aantal verschillende missies. Sproeien van velden, externe ladingen vliegen op moeilijk bereikbare plaatsen, politioneel werk, fotovluchten, luchtdopen om er maar een paar te noemen. Veelal wordt ook gevlogen vanop onbekend terrein en niet vanop luchthavens.
Onderhoud is duidelijk ook niet zonder risico's; twee van de 13 crashes zijn veroorzaakt door fouten bij het onderhoud. Een goeie pre-flight en speciale attentie bij de eerste vlucht na een onderhoud zijn van cruciaal belang.
Het onverwacht VFR vliegen in IMC omstandigheden blijft een probleem dat in de kleine luchtvaart zeer regelmatig terugkomt. Het fenomeen 'home-itis', ik wil thuis geraken, blijft voor slachtoffers zorgen terwijl de helikopter een unieke mogelijkheid heeft: hij kan zowat overal veilig landen...
Twee andere oorzaken van crashes met de R44 komen in deze analyse niet voor maar zijn niet minder belangrijk:
- post-crash branden: tot 2009 waren de R44 helikopters niet uitgerust met veilige (bladder) brandstoftanks. Dit was nooit de oorzaak van een crash maar droeg dikwijls bij tot een fatale brand na de crash.
- mast bumping: een semi-rigide rotorkop met twee rotorbladen is zeer gevoelig voor dit fenomeen als de piloot die in lage-G omstandigheden terechtkomt zich niet goed kan herstellen. De oorzaak hier is niet het ontwerp van de rotorkop maar de manier waarop men met de helikopter vliegt. Het vliegen aan een hoge snelheid (90-100kts en meer) in turbulentie verhoogt de kans op mast-bumping.
Een analyse van crashes met Robinson helikopters, door de Amerikaanse FAA en NTSB kwam tot de conclusie dat de toestellen aan alle veiligheidsvoorschriften voldoen maar verplicht de piloten van de R22 en de R44 om een SFAR 73 training te volgen. Daarmee komen zowel de FAA als de NTSB tot dezelfde conclusie als wij: de R44 helikopter is een veilig toestel als je ze goed vliegt en het juiste onderhoud geeft. Veiligheid is de taak van de piloot.
Wat kunnen we er nu zelf aandoen:
- voer voor elke vlucht een pre-flight uit (zeker na een onderhoudsbeurt)
- vlieg alleen op basis van een correcte meteo, respecteer de minima en maak je W&B
- als je VFR-vlucht onverwacht in IMC komt, neem geen risico's en maak gewoon een landing
- vlieg op minstens 1.000 voet
- pas je snelheid aan als je in turbulentie komt (60-70kts)
- vlieg veilig...
Conclusie: de R44 is niet gevaarlijker dan een andere helikopter. Helikopters zijn ongelofelijke machines maar zijn onverzoenlijk! Zoals altijd is de mens de zwakste schakel!
Video:
